W XIV wieku nastąpiły zmiany w systemie obrony państwa. Obowiązkiem służby wojskowej objęci byli wszyscy posiadacze dóbr ziemskich, rycerze osobiście, duchowni przez zastępców z pocztem zbrojnym proporcjonalnym do wielkości majątku. Kazimierz Wielki rozciągnął obowiązek na wójtów i sołtysów. Każdy musiał się wyekwipować na własny koszt. Pospolite ruszenie można było zwołać z całego terenu państwa lub tylko z niektórych ziem. Chłopów nie powoływano do służby wojskowej, mieszczanie mieli obowiązek bronić miast.
Na społeczeństwie ciążył też obowiązek utrzymania fortyfikacji. Szlachta ponosiła koszty budowy i odbudowy zamków na terenie ziemi, z której pochodziła. Miasta ponosiły koszty udowy oraz utrzymania murów, wież i bram miejskich. Ogromne zmiany nastąpiły w zakresie systemu fortyfikacji. Na miejsce drewniano-ziemnych grodów z czasów pierwszych Piastów budowano zamki murowane. Linię obrony stanowił zarówno sam zamek, jak i mury wokół niego, wzmocnione wieżami. Zamek otaczała fosa, a most zwodzony po podniesieniu stanowił dodatkowe zabezpieczenie bram. Niezbędnym elementem była studnia, nieraz bardzo głęboka, jeżeli zamek stał na wzgórzu. Zdobycie zamku było bardzo trudne, ponieważ atakujący nie mieli żadnej osłony. W sąsiedztwie zamku nie wznoszono żadnych budynków, a drzewa wycinano. Dlatego oblężenie udawało się zwykle zakończyć dopiero wtedy, gdy oblężonym groziła śmierć głodowa.
System fortyfikacji Kazimierza Wielkiego przewidywał budowę ciągu zamków na granicy ze Śląskiem i z Krzyżakami. Król ten zaczął również fortyfikować zdobytą Ruś Halicką. Budowa lub gruntowna przebudowa 53 zamków oraz ufortyfikowanie 23 miast było ogromnym wysiłkiem finansowym. Możliwe to było dzięki rozwojowi gospodarki kraju. Skarb królewski zasilany był sprawnie ściąganymi podatkami. Podstawą było poradlne, czyli podatek od ziem uprawnej w wysokości 12 groszy z łana, liczne podatki płacone przez miasta oraz cła i myta.
Skarb załamał się dopiero za panowania następnego króla. Ludwik Węgierski przywilejem koszyckim w 1374 roku obniżył poradlne do 2 groszy, ograniczając jednocześnie obowiązki wojskowe szlachty.
